حافظه انسان ها یکی از قدرتمندترین و پیچیده‌ترین سامانه های حسی بدن ما است. حافظه به ما کمک می کند تا اطلاعات را در ذهن خود نگهداری کنیم و با این اطلاعات برای حل مسائل و تصمیم‌گیری های مهم استفاده کنیم. قدرت حافظه افراد بستگی به عوامل مختلفی دارد، از جمله ژنتیک، تغذیه، ورزش و سبک زندگی. همچنین، قابلیت بهبود حافظه نیز وجود دارد و با تمرین مناسب می توان آن را افزایش داد. در این مقاله قصد داریم با بخش های مختلف حافظه از جمله حافظه فعال شنیداری آشنا شویم.
حوزه های فعالیت حافظه انسان
حافظه انسان در سه حوزه فعالیت دارد: حافظه حسی، حافظه کاری و حافظه بلندمدت. حساسیت حافظه حسی به اطلاعاتی که در لحظه وارد شده‌اند، مثل بو، صدا و لمس است. حافظه کاری یا حافظه فعلی، اطلاعاتی را که در حال استفاده هستند، نگه می دارد و به محض پایان فعالیت، آن ها را از بین می برد. در مقابل، حافظه بلندمدت به اطلاعاتی که برای مدت زمان بیشتری نیاز داریم، شامل خاطرات قدیمی، تجربیات و اطلاعات دانشی، مربوط می شود.
با توجه به اینکه حافظه یکی از مهمترین عوامل موفقیت در زندگی است، بهبود حافظه امری با اهمیت محسوب می شود. برای بالا بردن حافظه، باید مواردی مثل رعایت سبک زندگی سالم، تغذیه صحیح، ورزش منظم، آموزش به روش های بهتر یادگیری و تمرین حافظه، مورد توجه قرار بگیرند.
حافظه کاری مغز به دو نوع حافظه ی کوتاه مدت و بلند مدت یا مرجع تقسیم می شود. این حافظه های مغزی به عنوان حافظه های کاری شناخته می شوند و در مکانیسم هایی مانند پردازش اطلاعات، یادگیری و رفتار فرد تاثیرگذار هستند.
حافظه کاری کوتاه مدت (Short-Term Memory)
این نوع حافظه که به طور معمول حافظه شنیداری و بصری نیز خوانده می شود، به اطلاعاتی اشاره دارد که برای مدت زمان کوتاه در مغز ذخیره می شود. حافظه کوتاه مدت تنها به مدت چند ثانیه یا حتی چند دقیقه اطلاعات را در خود نگه می دارد.
حافظه کاری بلند مدت (Long-Term Memory)
این حافظه به اطلاعاتی اشاره دارد که برای مدت طولانی در مغز ذخیره شده‌اند و به صورت پایدار در دسترس هستند. حافظه بلندمدت شامل اطلاعات شخصی، تجربیات زندگی، فرهنگ و دانش علمی و غیره است.
انواع حافظه کاری از دیدگاه روان شناسی
در روان شناسی شناختی، به طور کلی حافظه کاری به دو نوع انتظامی و فضایی تقسیم می شود. هر یک از این دو نوع حافظه کاری به دو زیرگروه دیگر تقسیم می شود که عبارتند از:
حافظه کاری انتظامی:
– صوتی: که برای نگه داشتن اطلاعات صوتی مورد استفاده قرار می گیرد.
– بصری: که برای نگه داشتن اطلاعات بصری در ذهن مورد استفاده قرار می گیرد.
حافظه کاری فضایی:
– مکانی: که برای نگه داشتن اطلاعات مکانی مورد استفاده قرار می گیرد.
– اجرایی: که برای تأمین وظایف کاری و اجرای آن ها مورد استفاده قرار می گیرد.
در هر یک از این چهار نوع حافظه کاری، اطلاعات در حافظه برای مدت کوتاهی نگه داشته می شود تا برای انجام وظایف فعلی استفاده شود. به عنوان مثال، حافظه کاری انتظامی برای نگه داشتن شماره تلفن یا آدرس، حافظه کاری بصری برای نگه داشتن تصاویر و حافظه کاری مکانی برای نگه داشتن اطلاعات مکانی به کار می رود.
ضعف حافظه فعال شنیداری
یکی از انواع اختلالات حافظه، ضعف حافظه فعال از نوع شنیداری است که باعث می شود فرد بتواند اطلاعات را در حافظه کوتاه مدت خود نگه داری کند، اما قادر به بازخوانی این اطلاعات در آینده نیست. این اختلال ممکن است به دلیل عوامل مختلفی از جمله تروما، صدمه مغزی، بیماری های عصبی، عوامل ژنتیکی و یا دیگر عوامل پزشکی باشد.
برای کمک به بهبود این ضعف، می توانید از روش هایی مانند تمرین های شنیداری، تمرین حافظه و تمرین های مغزی استفاده کنید. برای تمرین شنیداری، می توانید به پادکست ها، فایل های صوتی و یا کلاس های زبان گوش دهید. همچنین، تمرین حافظه می تواند شامل بازی های حافظه، تمرین های با تکرار و یادداشت برداری از اطلاعات مختلف باشد. همچنین، تمرین های مغزی مانند مدیتیشن و تمرین ذهنی نیز می توانند به بهبود این ضعف کمک کنند. البته در صورتی که مشکل شما به دلیل بیماری و یا صدمه مغزی باشد، بهتر است با پزشک خود مشاوره کنید.
ضعف بخش شنیداری حافظه فعال در دانش آموزان
یکی از مشکلاتی است که ممکن است در دانش‌آموزان به وجود آید ضعف بخش شنیداری حافظه فعال است. این مشکل معمولا باعث می شود که دانش‌آموزان در فرایند یادگیری دچار مشکل شوند، به خصوص در مواردی که باید به صورت شفاهی اطلاعات را دریافت کنند. دانش آموزی که دچار این مشکل می شود، در دیکته و جمله سازی و بیان آنچه شنیده یا درک مطلب و بازگو کردن و در نتیجه در دروس دیکته و خواندن دچار مشکلاتی خواهد بود.
علت این مشکل ممکن است به دلیل مشکلات سمعی باشد، مانند عدم توانایی در شنیدن صداها یا ناتوانی در تشخیص فرکانس های صوتی باشد. همچنین، مشکلات دیگری مانند عدم تمرکز، ناتوانی در پردازش اطلاعات شنیداری و نقص در حافظه کاری نیز می تواند باعث ایجاد این مشکل شود.
برای رفع این مشکل، بهتر است دانش‌آموزان از روش های یادگیری مناسبی استفاده کنند، مانند تکرار اطلاعات، استفاده از نمودارها و جداول برای بهتر فهمیدن مطالب شنیداری، و همچنین تلاش برای تقویت حافظه با بازی های ذهنی و تمرینات روزانه. همچنین، قابلیت شنیداری دانش‌آموزان نیز باید بررسی شود و در صورت نیاز، از روش های درمانی مانند استفاده از سمعک کمک گرفت.
برخی روش های تقویت حافظه فعال شنیداری دانش آموزان
- جمله ای بگویید تا بعد از شما دانش آموز آن را تکرار کند.
- جمله ای بگویید و بخواهید دانش آموز ابتدا تا ۱۰ بشمارد (بعدها عدد را بالاتر ببرید. مثلا تا ۲۰یا ۳۰بشمارد) و سپس آن جمله را تکرار کند.
- جمله ای بگویید تا دانش آموز فقط کلمه اول آن را بگوید.
- جمله ای بگویید تا دانش آموز فقط کلمه آخر آن را بگوید.
- جمله ای سه کلمه ای بگویید تا دانش آموز فقط کلمه وسط آن را بگوید.
- کلمه ای بگویید تا دانش آموز صدای اول و در نوبت بعدی صدای آخر آن کلمه و بعد هم صدای اول و هم صدای آخر آن کلمه را بگوید.
- کلماتی را بگویید و از او بپرسید که کلمه چند نقطه داشت.
- برای تقویت پردازش ذهن، از دانش آموز بخواهید کلمه ای بگوید که یک نقطه دارد – کلمه ای بگو که دو نقطه داشته باشد و نوبت های بعدی کلمات یا تعداد نقطه ها را بیشتر کنید .
جهت آشنایی با سایر اختلالات یادگیری دانش آموزان، پیشنهاد می شود مقاله ی اختلال یادگیری دانش آموزان را مطالعه نمایید.
